2024 Küresel Elektrik İncelemesi Raporu, düşünce kuruluşu Ember tarafından yayımlandı. Buna göre, 2023’te küresel elektrik üretiminin yüzde otuzu yenilenebilir enerjiden sağlandı.
Raporun ortaya koyduğu bulgulara, güneş ve rüzgar enerjisi gibi temiz enerji kaynaklarındaki büyüme, fosil yakıtların yerini alıyor ve küresel enerji dönüşümünü hızlandırıyor.
Ember’in raporunda özellikle güneş enerjisi olmak üzere, yenilenebilir enerji kaynaklarının son on yılda fosil yakıtların büyümesini neredeyse üçte iki oranında yavaşlattığı belirtiliyor. 2023’te güneş enerjisi, yeni enerji üretiminin en büyük kaynağı oldu ve kömürden iki kat daha fazla yeni enerji sağladı. Bu süreç, fosil yakıtların küresel enerji üretimindeki payının azalmasına ve karbon emisyonlarının düşmesine önemli katkılarda bulunuyor.
Avrupa Birliği (AB), yenilenebilir enerji kullanımında küresel ortalamadan daha ileri bir seviyede. 2023 itibarıyla AB, elektrik üretiminin yüzde kırk dörtünü yenilenebilir kaynaklardan sağladı. Bu oran, AB’nin enerji politikaları ve erken dönemdeki kabulleri sayesinde mümkün oldu. Özellikle Avrupa Yeşil Mutabakatı’nın, yenilenebilir enerji hedeflerine ulaşmak için kritik politikaların ve yatırımların önünü açtığı belirtiliyor.
Yenilenebilir enerji kaynaklarının artan payı, küresel elektrik üretiminde yeni bir dönemin başlangıcını işaret ediyor. Ember raporu, 2024 ve sonrasında fosil yakıt üretiminin düşüşünü ve yenilenebilir enerjinin daha da artışını öngörüyor. Bu dönüşüm, küresel karbon emisyonlarının azalması ve daha sürdürülebilir bir enerji geleceğine geçiş için kritik öneme sahip.
Raporun öne çıkan bulguları şu şekilde:
Yenilenebilir enerji ilk kez küresel elektriğinin yüzde 30’unu sağladı
Güneş ve rüzgardan elde edilen elektrik üretimindeki artış, 2023’ün dünyada yenilenebilir elektriğin ilk kez yüzde 30’u aştığı bir yıl olmasını sağladı. Güneş ve rüzgar enerjisinden elde edilen elektriğin oranının 2000 yılındaki yüzde 0,2’den 2023 yılında rekor bir seviye olan yüzde 13,4’e çıkmasının etkisiyle yenilenebilir enerjinin küresel elektrik üretimindeki payı artarak yüzde 19’dan bu değere ulaştı.
Çin 2023’te bu sonuca esas katkı sağlayan ülke oldu ve küresel düzeyde ilave güneşten elektrik üretiminin yüzde 51’ini, rüzgardan yeni elektrik üretiminin yüzde 60’ını karşıladı. Nükleer ile birlikte 2023 yılında dünya, elektriğinin neredeyse yüzde 40’ını düşük karbonlu kaynaklardan üretti. Bunun sonucunda küresel elektrik üretiminin CO2 yoğunluğu, yeniden rekor seviyede düşerek 2007’deki zirve değerinden yüzde 12 daha düşük bir noktaya ulaştı.
Güneş enerjisi 2023 yılında kömürden iki kat fazla elektrik üretti
Güneş, enerji devrimine öncülük ediyor. Aralıksız on dokuz yıldır en hızlı büyüyen elektrik üretim kaynağı olan güneş, rüzgarı geçerek üst üste ikinci yıldır en büyük yeni elektrik kaynağı haline geldi. Öyle ki güneş enerjisi 2023 yılında kömürden iki kat daha fazla yeni elektrik üretimi sağladı. 2023’ün en sonunda kurulumlarda yaşanan rekor sıçrama, 2024’ün güneşten elektrik üretiminde daha da büyük bir artışa aday olduğunu gösteriyor.
Kuraklık koşulları nedeniyle hidroelektrik üretimi rekor düşüş yaşayarak son beş yılın en düşük seviyesinde gerçekleşti. Normal koşullarda 2023’te eklenen temiz enerji kapasitesi, fosil yakıtlardan elektrik üretiminde yüzde 1,1’lik düşüş sağlamaya yeterli olacaktı. Ancak hidroelektrik üretimindeki açık, kömürden elektrik üretiminde artış yapılarak kapatıldı. Bu da küresel elektrik sektörü emisyonlarında yüzde 1 artışa neden oldu. 2023’te kömürden elektrik üretimindeki artışın yüzde 95’i, kuraklıktan ciddi biçimde etkilenen Çin, Hindistan, Vietnam ve Meksika’da meydana geldi.
Enerji talebi düşecek
Küresel elektrik talebi 2023’te 627 TWh artışla rekor düzeye çıktı. Bu artış Kanada’nın tüm talebine (+607 TWh) yakın. Bununla birlikte yüzde 2,2’lik 2023 yılı artışı, özellikle ABD (-yüzde 1,4) ve AB (-yüzde 3,4) olmak üzere OECD ülkelerinde talepte görülen bariz düşük seviyeler nedeniyle son yılların ortalamasının altında kaldı. Buna karşın Çin’deki hızlı talep artışı (+yüzde 6,9) 2023’teki toplam küresel artışa denk geldi. 2023’te elektrik talebindeki artışın yarısından fazlası beş teknolojiden kaynaklandı: elektrikli araçlar, ısı pompaları, elektrolizörler, klimalar ve veri merkezleri. Bu teknolojilerin yayılması, elektrik talebindeki artışı hızlandıracak, ancak elektrifikasyon fosil yakıtlardan çok daha verimli olduğundan toplam enerji talebi düşecek.
Ember, fosil yakıtlardan elektrik üretiminin 2024’te bir miktar düşeceğini, takip eden yıllarda daha fazla düşüşlerin yolunu açacağını tahmin ediyor. 2024’teki talep artışının, 2023’ten daha fazla olması bekleniyor (+968 TWh) ancak temiz elektrik üretimi artışının daha da fazla olacağı (+1300 TWh), bunun da küresel fosil yakıtlardan elektrik üretiminde yüzde 2 düşüş (-333 TWh) sağlayacağı tahmin ediliyor. Güneş ve rüzgarın öncülük ettiği temiz elektrik üretimindeki artış daha şimdiden, fosil yakıt üretim artışının son on yılda neredeyse üçte iki oranında yavaşlamasına yardımcı oldu. Dolayısıyla dünya ekonomilerinin yarısı için, fosil yakıtlardan elektrik üretimde tepe noktasının görülmesinin üzerinden en az beş yıl geçti. Toplu olarak, elektrik sektörü emisyonlarında zirveyi 2007’de gören ve o tarihten bu yana yüzde 28 düşüşe şahitlik eden OECD ülkeleri bu konuda öncülük ediyor.
Ember Hakkında
Elektrik sektörü ve kömür madeni metan emisyonları hakkındaki verileri derleyip analiz ederek herkesin erişimine açık bir şekilde yayınlıyor.
