Alevi inancında Qerê Çarseme (Kara Çarşamba) kutsal bir gün olarak kabul ediliyor. Bu gelenek Dersim, Erzincan, Erzurum, Varto, Bingöl gibi bölgelerde yaşayan Aleviler arasında devam ediyor. Bölgede yaşayanlar kötülüklerin ve belaların ise Çarşamba günü yarattığına inanıyor. Bu nedenle bu tarihler arasına rast gelen çarşambalara “Qere Çarseme” deniyor. Lokmalar, niyazlar yapılarak ziyaretlere gidiliyor.
Yaşlı kadınlarla yaptığımız sohbetlerde kadınlar üç Çarşamba ziyarete gelip mumlar yaktıklarını dile getiriyor. Bu geleneğin atalarından kendisine kaldığını belirten yaşlılar kadınlar “ Yeni yıl geldi, bahar geldi, karanlık aydınlandı.
‘Bu Doğayı ve Evreni Anlama Ritüelidir’
Daha sonra mikrofon uzattığımız yazar Mehmet Ali Eser bu günü şöyle değerlendirdi: “Rivayet odur ki karanlıklar içinde yedinci gün olan Çarşamba günü burada karanlık yırtılmış. Yani karanlıktan çıkmayı kutlamak ve aydınlığa çıkıldığı günü ziyaretlere gitmek, aydınlığı kaybetmemek için burada ritüeller yapılıyor. Bu aslında evrenin doğanın oluş nedenini ve burada hayat bulan insanın doğayla ilişkisini araştırmanın sonucu olarak yüklendirdiği bir şeydir. Yani bilime yakın bir ritüeldir diyebiliriz. Doğayı dışlamayan, kendi yaşam anlamını dışlamayan, tek tanrılıktan çok uzak, insanın kendini anlama; insanın kendisiyle, doğa arasındaki ilişkiyi anlama sürecinde kavrayabildiği, ulaşabildiği bir sonuçtur. Şöyle ki öncesinde uzun bir zaman karanlık vardı. Karanlık yırtıldıktan sonra hayat oluştu. Gün oluştu, gündüz oluştu. İnsanlar, güneşi, yıldızları, ayı gördü. Bunu kaybetmeme umudu ya da başka bir açıdan bakılırsa bunu kaybetmeme korkusu nedeniyle gelip dua ederek, mum yakarak demek istedikleri şey şu, ‘Işık sen hep var ol, güneş sen hep var ol çünkü sen olmadan hayat olmuyor. Sen olmadan sular olmuyor, bitki olmuyor, canlılar olmuyor, yaşam olmuyor’. Bu ritüel doğaya ve evrenin yasalarına bir yalvarıştır. Tümüyle doğayla ilgili bir şeydir. Onun yasalarını anlamaya yöneliktir. Doğa gibi, kendi gibi kalmaya insan kalmaya, sürdürmeye varan bir ritüeldir.
Metin Kahraman, ‘Qere Çarseme, Gağant’ın Devamıdır’
Son olarak sanatçı Metin Kahraman ise, “Gağant’dan sonra Mart ayı içerisinde Mart’ın yirmi birinde bitmek üzere Hawtemal gelir. Yirmi bir aralıkta yani Gağant’da bu yılın paşası görülür. Yani yılın yıldızı görünür. Bu yıldız Xızır’ın yardımıyla yirmi bir aralıkta da göreve başlar. İşte bu gün bu yeni yılın sahibi olan paşa koltuğuna oturacak ve sabah daha güneş doğmadan önce Rısk (bereket) dağıtacak. Biz de o rızktan nasiplenmek için bütün börtü böcek, insanlar, doğa herkes ırmakların kıyısına toplanıyoruz. Irmaklardan sular alıyoruz. Suları evlerimize götürüp hayvanlarımıza serpiyoruz” diyerek bu kültürün yaşatılmasının değerine değindi.
