Kadınlarda, erkeklere kıyasla yaklaşık iki kat daha fazla görülür. Yaşlanma ile görülme sıklığı artan bir hastalıktır.
Bacaklarda sıklıkla ‘uyuşma’ ya da ‘karıncalanma’ şeklinde tarif edilen rahatsız edici hisler ortaya çıkar. Bacaklardaki bu huzursuzluk hissi en sık olarak baldırlarda görülür. Şikayetler özellikle akşam veya gece saatlerinde, istirahat halindeyken ortaya çıkmakta ya da daha belirgin olmaktadır. Bacaklardaki bu rahatsız edici hisler özellikle uzanma veya oturma gibi hareketsiz durumlarda belirmekte ve beraberinde dayanılmaz bir şekilde bacakları hareket ettirme isteği bulunmaktadır. Bacakları hareket ettirmek ve germek yakınmaları geçici ve kısa bir süre için azaltmakla birlikte hasta tekrar istirahate geçtiğinde belirtiler tekrar başlar. Bazı hastaların kollarında ve gövdelerinde de benzer rahatsız edici hisler olabilmektedir. Aynı yakınmalar gündüz saatlerinde istirahat veya uykuya dalma esnasında da ortaya çıkabilir.
Huzursuz bacak sendromunun belirtileri günden güne ve kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Hafif-orta şiddette Huzursuz bacak sendromu olan kişilerde belirtiler haftada bir veya iki gün ortaya çıkabilir. Ağır olgularda haftanın birçok günü ortaya çıkar ve uykuyu ve gündüz işlevselliği bozabilir. Bu hastalarda ayrıca uyanıklıkta istirahat sırasında veya gece uyurken bacaklarda “periyodik bacak hareketleri” adı verilen istem dışı hareketler de gözlenebilir. Bu hareketler sıklıkla kişinin uykusun derinliğinde bozulmaya yol açar. Hastaların çoğu uykuya dalamamakta, uyusa dahi uykuyu sürdürmekte güçlük çekmekte ve kalitesiz bir gece uykusu sonrası sabahları dinlenemeden uyanmaktadır. Bazı hastalarda huzursuz bacak sendromunun belirtileri kendiliğinden düzelme gösterebilir ancak bir süre sonra tekrar ortaya çıkar. Genellikle belirtiler zaman içinde artış gösterir. Tedavi edilmeyen hastalarda uyku eksikliğine bağlı olarak gündüz dalgınlık, yorgunluk, dikkat ve konsantrasyon güçlüğü, iş veriminde düşme gibi belirtiler ortaya çıkmaktadır.
Tanısı için neler yapılmalıdır?
Huzursuz bacak sendromu idiyopatik-ailesel olarak görülebilir; demir eksikliği anemisi, gebelik veya üremi gibi nedenlere bağlı semptomatik olarak ortaya çıkabilir; ya da başta diyabet, periferik nöropati ve romatoid artrit gibi birçok hastalığa eşlik edebilir.
Huzursuz bacak tanısını koyabilecek hekimler nöroloji uzmanları ya da uyku hastalıklarıyla uğraşan uzman hekimlerdir. Henüz HBS tanısını koyduracak bir kan testi ya da film bulunmamaktadır. Tanı hekimin ayrıntılı bir hastalık öyküsü alması ve fizik muayene yapmasıyla konulmaktadır. HBS bulguları genellikle oldukça tipiktir ve tanı için ek testler gerekmez. Tanıda şüphe olduğunda ya da HBS’nin ortaya çıkmasını kolaylaştıran ek bir hastalık varsa bunun saptanması için kan tetkikleri, EMG ya da tüm gece yapılan uyku tetkiki gerekebilir. Aşağıdaki yakınmaların olması durumunda nöroloji uzmanına başvurulması önerilir:
Bacakların her ikisinde birden huzursuzluk hissi ve buna bağlı hareket ettirme isteği Bu hissin bacakları hareket ettirmekle geçici olarak azalması ya da kaybolması Yakınmaların hareketsiz kalınca ve geceleri ortaya çıkması ya da daha belirgin hale gelmesi
Tedavisi için neler yapılmalıdır?
Önce HBS’nin ortaya çıkmasını kolaylaştıran ya da neden olan başka bir hastalığın bulunup bulunmadığını araştırmak gereklidir. Bu hastalıklar arasında demir eksikliği anemisi, diyabet ve artrit yer alır. Bazı ilaçların kullanımı da HBS yakınmalarını arttırabilir. Bu hastalıkların tedavisi ya da ilaçların kesilmesi bazen yakınmaların azalmasını, nadiren de kaybolmasını sağlayabilir. Ancak çoğu zaman bu kolaylaştırıcı hastalıklar en uygun şekilde tedavi edilse de HBS ile ilgili yakınmalar devam eder.
Hastaların yarısından çoğunda da altta yatan kolaylaştırıcı bir hastalık ya da ilaç kullanımı yoktur. HBS’nin hafif formlarında çoğunlukla hastanın kendisinin keşfettiği sıcak banyo, bacak masajı, sıcak havlu, buz uygulaması, ağrı kesiciler, düzenli egzersiz ve kafeinli içeceklerden kaçınma gibi tedbirler yararlı olabilir. Akşamların yoğun zihinsel aktivite gerektiren bulmaca çözmek gibi işler yapan hastaların bazılarında da yakınmalar gerileyebilir. Ancak orta ve ağır derecede HBS olan hastalarda bu tedbirler yetersiz kalır ve HBS tedavisinde kullanılan ilaçlardan almaları gerekir. İlaçların etkinliği hastadan hastaya değişebilmektedir. Tüm ilaçların yan etkileri vardır. Ancak tedavi edilmediğinde hastalık belirtilerine ek olarak kaygı, sıkıntı ve depresyon belirtileri de eklenebilir.
Bu nedenlerle hastaların nöroloji uzmanları tarafından önerilen ilaçları kullanmaları önemlidir ve özellikle tedavinin ilk aylarında yakın takip gerektiği unutulmamalıdır.
Tedavisi sonrası dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?
Huzursuz bacak sendromu olan hastalar sıklıkla uzun süreli yolculuklarda (otobüs, uçak) çok zorlanabilirler. Benzer şekilde uzun süreli oturmaları gereken sinema, tiyatro ve iş toplantıları gibi etkinliklerde de güçlük çekebilirler. Yine kafein, alkol ve sigara kullanımı hastalığın belirtilerini ağırlaştırır.
