‘Mini beyin’ adı verilen sinir hücresi kümeleri, Uluslararası Uzay İstasyonu’nda, bilim insanlarının daha önce mümkün olmadığını düşündüğü şekillerde gelişim gösteriyor.
Organoidler (organsılar), biyolog Alysson Muotri tarafından Kaliforniya Üniversitesi’nin San Diego’da bulunan laboratuvarında kök hücrelerden geliştirildi, bir kutuya kondu ve daha önce biyolog Alysson Muotri’nin The New York Times’a büyük ihtimalle “çılgınlar gibi çoğalacaklarını” söylediği uzaya gönderildi.
Araştırma ekibi şimdi, organoidlerin, prematüre bebeklerinkine benzer beyin dalgaları -karmaşık sinirsel faaliyet kalıpları- yaydığını keşfetti. Bu bulgu, bilim insanlarını laboratuvarda yetiştirilen mini organlarla ilgili sınırlamaları ve onları çevreleyen etik sorunları yeniden ele almaya zorlayabilecek garip bir bulgu.
New York Times’ın (NYT) aktardığına göre, Moutri, sinirsel faaliyetlerini gözlemlemek amacıyla mini beyinleri örümcek şeklindeki robotlara bağladı.
Eldeki bulgular, bilim insanlarının laboratuvarda, bu alana ilişkin spekülatif bir korku hikayesinden biraz daha fazlasını işaret eden bir gelişme göstererek, en azından kısmen bilinçli yaşam üretme yeteneğine yaklaştığının bir işareti olabilir.
Allen Beyin Enstitüsü Başkanı ve baş bilim insanı Christof Koch, NYT’ye verdiği demeçte, “Hedefimize yaklaştıkça, duyarlılık ve acıyı, ıstırap ve sıkıntıyı hissetme yeteneğine sahip bir beyin elde etmemiz daha olası görünüyor,” diyor.
İnsan beyni o denli karmaşık ki, bilim insanları nasıl işlediğini birçok açıdan henüz tahmin etmek durumundalar. Mini beyinleri cazip kılan nokta da işte burası; eksiksiz bir beynin kimi özelliklerini taklit eden ama yeteneklerinin derinlerine inemeyen, görece basit nöron kümeleridir.
Buna karşın, geçtiğimiz hafta Cell adlı dergide yayınlanan en son çalışma, mini beyinlerin daha önce tahmin edilenden çok daha karmaşık olabileceğini ortaya çıkardı.
Muotri, NYT’ye verdiği demeçte, “Hayır, bu şeyler hiçbir zaman bilinç kazanamayacak” diyen bazı meslektaşlarım mevcuttu. “Şimdiyse bundan pek emin değilim,” diyor.
Tespit edilen beyin dalgaları organoidlerin bilinç kazanabileceğine dair bir işaretse, sinirbilimciler büyük bir etik ikilemle uğraşmak zorunda kalacaklar. Yeni çalışmaya dahil olmayan ve Güney Kaliforniya Üniversitesi’nde biyolog olan Giorgia Quadrato, sürmekte olan deney, potansiyel olarak varlığının farkına varan, insan benzeri bir yaşamı yaratma ve yok etme anlamına gelecek ama henüz o aşamaya gelmemiş olabiliriz, diye uyarıda bulunuyor.
Quadrato NYT’ye verdiği demeçte, “Bu çok hayret verici bir şey. Bunun mümkün olup olmadığını şimdiye dek kimse bilmiyordu,” diyor ve bir sonuca varmadan önce, mini beyinlerin insan benzeri faaliyet düzeylerine ulaşıp ulaşmadığının açıklığa kavuşturulması gerektiğini ifade ediyor.
“İnsanlar ‘ama bunlar erken doğmuş bebeklerin beyinlerine benziyor’ diyebilirler ama hayır, onlar gibi değiller,” diye ekliyor.
* Yazının aslı Futurism sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan– Gazete Duvar)
