İlk kez Aralık ayında görülen ve ‘2019-nCoV’ olarak adlandırılan virüs, koronavirüs ya da corona virüsü adıyla biliniyor. Bu virüs nedeniyle ölenlerin sayısı da 24 Ocak itibariyle Hubei’de yeni bir ölüm vakasının yaşanmasıyla 25’e çıkmış durumda. Çinli yetkililer virüse yakalanan 830’dan fazla kişi tespit ettiklerini söylüyor.
BBC’ye konuşan sağlık uzmanları ise Çin hükümetinin açıkladığı verilerin salgının gerçek boyutlarını yansıtmadığını ve virüsün en az 2 bine yakın kişiye bulaşmış olabileceğini belirtiyor. Virüs şimdiye kadar, Çin dahil toplam sekiz ülkede görüldü. Virüsün Çin’in doğu bölgelerinin yanı sıra Japonya, Tayland, Güney Kore, ABD, Singapur, Vietnam ve Tayvan’a da yayıldığı biliniyor.
Bu yeni ortaya çıkan ve zatürre belirtilerine yol açan virüs, dünya çapında sağlık uzmanlarını alarma geçirdi. Peki henüz bir tedavisi olmayan yeni koronavirüs tipi kısa zamanda ortada kaybolan geçici bir salgın mı yoksa çok daha tehlikeli bir hastalığın ilk işaretleri mi?
Çin’de ortaya çıkan virüsün özellikleri neler?
Hastalardan alınan örneklerin laboratuvarlarda test edilmesi sonucu Çinli yetkililer ve Dünya Sağlık Örgütü, enfeksiyonun koronavirüs (corona virus) olduğu sonucuna vardı. Koronavirüsler, büyük bir virüs ailesinin bir alt türü. Ancak yeni virüs dahil sadece yedisi insanlara bulaşabiliyor. Bir koronavirüsün yol açtığı şiddetli akut solunum yolu sendromu (SARS), Çin’de 2002 yılında salgından etkilenen 8 bin 98 kişiden 774’ünün ölümüne yol açtı.
Doktor Josie Golding, “SARS’ın hatıraları hâlâ taze, korkunun çok büyük olmasının nedenlerinden biri bu, ancak bu tür hastalıklarla mücadele etmek için artık çok daha hazırlıklıyız” diyor. Yeni virüsün de SARS gibi insandan insana bulaşabildiği teyit edilmiş durumda.
Virüse yakalananlarda hangi belirtilere rastlanıyor?
Virüse yakalananlarda önce yüksek ateş başlıyor. Ardından kuru öksürük şikâyetleri gözleniyor. Bir haftanın sonunda ise nefes darlığı sorunları ortaya çıkıyor. Çin’de bazı hastaların hastanede uzun süreli tedavi altına alınması gerekmişti. Ancak şu an eldeki bilgiler sadece hastaneye kaldırılan ağır hastaların yaşadıklarıyla sınırlı. Virüse yakalanıp daha hafif bir şekide atlatan olup olmadığı konusunda detaylı bir bilgi henüz yok. Koronavirüsler orta derece soğuk algınlığından ölüme varacak semptomlara yol açabiliyor.
Edinburgh Üniversitesi’nden Profesör Mark Woolhouse, “Yeni bir koronavirüs bulduğumuzda, bulguların ne olduğunu görmek isteriz. Bu virüs daha çok soğuk algınlığı benzeri bulgulara yol açıyor ve bu da endişe verici ancak SARS kadar ciddi değil” diyor.
Dünya Sağlık Örgütü, Ebola ve domuz gribi salgınlarında uluslararası acil durum ilan etmişti. Şu ana kadar yeni virüs için benzer bir karar alınmadı. Ancak Dünya Sağlık Örgütü’nün virüsün ne kadar tehlikeli olduğu ve ne kadar hızlı yayıldığı konusundaki çalışmaları sürüyor.
Ne kadar ölümcül?
Aralık ayında ortaya çıktığı sanılan virüs, şu ana kadar 25 kişinin ölümüne neden oldu. Yani virüse yakalandığı tespit edilenlerin yüzde 3’ü hayatını kaybetti. SARS salgınında hastalığa yakalananların yüzde 9’u hayatlarını kaybetmişti. Ancak virüsün bulaşmasıyla başlayan hastalık sürecinin görece uzun olduğu ve ölü sayısının ilerleyen günlerde artabileceği uyarıları yapılıyor. Henüz salgının boyutları da tam olarak bilinmediği için bu yeni virüsün yol açabileceği ölümlere dair bir tahmin yürütmek zorlaşıyor.
Virüsün kaynağı ne?
İlk vakalar, Çin’in 9 milyon nüfuslu kenti Vuhan ile ilişkilendiriliyor. Şu ana kadar hayatını kaybeden 18 kişinin tamamı da Vuhan’a bağlı yerleşim yeri Hubei’dendi. Çinli yetkililer Hubei bölgesinde toplam 20 milyon kişinin yaşadığı 10 kenti karantinaya almış durumda. Şehirlere giriş ve çıkışlar önleniyor, kent sakinlerinden seyahat etmemeleri isteniyor.
Vuhan’a gitmeyi planlayanlara ise şehirden uzak durmaları ve planlarını gözden geçirmeleri çağrıları yapılıyor. Vuhan’daki şehirlerarası toplu taşıma hizmetleri de geçici süreyle askıya alınmış durumda. Vuhan Havalimanı’ndan uçuşlar da durduruldu.
Neden Çin?
Profesör Woolhouse, nüfusun çokluğu ve yoğunluğu ile virüsleri taşıyan hayvanlarla insanların yakın temasının neden olduğunu söylüyor: “Yeni salgının Çin’de ya da dünyanın bu bölgesinde olmasına kimse şaşırmadı.”
Hangi hayvandan kaynaklanıyor?
Koronavirüsler, önce hayvandan insana bulaşıyor. Ancak virüsleri kitlesel bir salgın tehdidi haline getiren, mutasyona uğrayıp insandan insana bulaşmaya başlamaları. 2019-nCoV virüsünün ilk olarak Vuhan’daki bir balık pazarında ortaya çıkmış olabileceği üzerinde duruluyor. Bazı deniz canlıları koronavirüs taşıyor olabilseler de, pazarda tavuk, yarasa, tavşan, yılan gibi başka hayvanlar da bulunuyor ve bunlardan birinin virüsün kaynağı olması çok daha mümkün görünüyor. Virüsün kaynaklandığı belirlendiğinde, sorunla baş etmek çok daha kolay olacak.
İnsandan insana nasıl bulaşıyor?
Başta virüsün sadece hayvandan insana bulaşabildiği açıklanmıştı. Ancak eldeki vakalar, insandan insana bulaştığını da gösteriyor. Oxford Üniversitesi’nden Profesör Peter Horby, “İnsandan insana bulaştığı açıkça ortada. Asıl soru, bunun ne yolla olduğu” diyor. SARS, insandan insana çok kolay bulaşabiliyordu. Virüse yakalanmış bir kişinin kalabalık bir ortamda öksürmesi dahi SARS’ın yayılması için yeterli olabiliyordu. MERS ise insandan insana daha zor bulaşan bir koronavirüstü.
Yeni virüs solunum yollarını etkiliyor. O nedenle öksürük yoluyla bulaşıyor olması yüksek bir ihtimal olarak görülüyor. Virüse yakalananların hastalığın hangi safhasında virüsü bulaştırmaya başladıkları da bir diğer bilinmeyen nokta.
Ne kadar hızlı yayılıyor?
Vakaların sayısı hızla 40’tan 830’a yükselmiş gibi gözükebilir. Ancak Çinli yetkililerin testleri yoğunlaştırmasıyla birlikte zaten virüse yakalanmış olan birçok kişi tespit edildi ve bu da virüse yakalan kişi sayısının hızlı biçimde yükselmesine yol açtı. Salgının ne kadar hızlı yayıldığı konusunda henüz net bir bilgi bulunmuyor. Ancak sağlık uzmanlarına göre salgının gerçek boyutu resmi verilerin çok üzerinde.
Virüs mutasyona uğrayabilir mi?
Evet, virüsün mutasyon geçirmesi olasılıklar dâhilinde. Ancak bunun salgın açısından ne anlama geleceğini söylemek zor. Mutasyon sonucu insandan insana bulaşma ihtimali artabilir ya da virüse yakalananların yaşadığı semptomlar ağırlaşabilir. Dünya Sağlık Örgütü ve diğer sağlık uzmanlarının yakından takip edeceği bir konu da ilerleyen günlerde ve haftalarda virüsün mutasyon geçirip geçirmediği olacak.
Salgın nasıl durdurulabilir?
Şu an için 2019-nCoV virüsüne karşı bir aşı bulunmuyor. Eldeki tek seçenek, virüse yakalanmış kişileri tespit edip karantinaya almak. Hastalarla temas halinde olan kişilerin izlenmesi ve sağlık durumlarının kontrol altında tutulması da uygulanan yöntemler arasında. Salgını önlemek için seyahat sınırlamaları seçeneği de yürürlüğe konmuş durumda.
Çinli yetkililer nasıl önlemler aldı?
Virüsün bulaştığı kişiler, yayılma riskini en aza indirmek için her ihtimale karşı karantinada tutuluyor. Virüsün çıkış noktası olan Vuhan kenti de karantinaya alınmış durumda. Çin’de Ay takvimine göre yeni yıl kutlamaları hazırlıkları vardı, ancak yetkililer virüsün yayılmasını kontrol altına almak için, büyük etkinliklerin iptal edildiğini açıkladı. Normal şartlarda yılın bu döneminde milyonlarca Çinli ülke içinde seyahat ediyor.
Pekin Kültür ve Turizm Bürosu’ndan yapılan açıklamada, “Salgını kontrol edebilmek, insanların hayatlarını ve sağlıklarını koruyabilmek, toplanmaları önlemek ve insanların barış ve huzur dolu bir Bahar Festivali kutlamalarını sağlayabilmek için, Pekin’de bugün itibarıyla bütün büyük çaplı etkinlikler iptal edildi” denildi.
Hubei yerel idaresine bağlı toplam on kent karantinaya alınmış durumda. Virüsün ortaya çıktığı düşünülen Vuhan’ı da kapsayan bu karantina bölgesinde yaklaşık 20 milyon kişi yaşıyor. Bu kentlerde kafe, sinema, konser ve sergi salonları gibi yerler de geçici olarak kapatılmış durumda. Ancak Vuhan ve diğer karantina altındaki kentlerdeki marketlerde büyük kuyruklar oluştuğu, gıda stoklarının da azalmaya başladığı aktarılıyor.
Vuhan kentinde sokağa çıkan herkesin yüz maskesi takması zorunlu hale getirildi. Yetkililer, mümkün olduğunca seyahatlerin sınırlı tutulması yönünde çağrılar yapıyor. Havalimanlarına da yolcuların vücut ısılarını kontrol edebilen termal kameralar yerleştirildi. Salgının başlangıç noktası olduğu sanılan balık pazarı da kapatıldı.
Dünya genelinde tedbir alınıyor mu?
Başta Asya ülkeleri olmak üzere birçok ülke Vuhan’dan gelen yolculara yönelik sağlık kontrollerini artırdı. Dünya Sağlık Örgütü de hastanelere yönelik küresel bir uyarı yayımlayarak daha geniş kapsamlı bir salgının yaşanabileceğini söyledi. Ancak alınan tedbirlerin ne kadar etkili olduğu da sorgulanıyor.
Eğer hastalığın kuluçka dönemi beş günü buluyorsa virüsü taşıyan çok sayıda kişi hiçbir belirti göstermeden başka ülkelere seyahat ediyor olabilir.
Türkiye için risk var mı?
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca Perşembe günü sabah saatlerinde Türkiye’de herhangi bir koronavirüs riski bulunmadığını söyledi. Koca, Çin’den gelebilecek riskli hastaların özel ambulansla karantinaya alınması için hazırlıkların yapıldığını da ifade etti ve “Dünya Sağlık Örgütü termal kamerayı Türkiye için önermiyor ama termal kamera dahil bütün hazırlıklarımızı yaptık” dedi. Sağlık Bakanlığı ilerleyen saatlerde, koronavirüsün ortaya çıktığı Vuhan kenti ile İstanbul arasındaki seferlerin durdurulduğunu açıkladı.
Southern China Havayolları şirketi normal şartlarda Wuhan – İstanbul arasında Pazartesi, Çarşamba, Cuma olmak üzere haftada üç sefer düzenliyor.
Anadolu Ajansı’na konuşan Türkiye’nin Pekin Büyükelçisi Abdulkadir Emin Önen, Vuhan kentinde yaklaşık 120 Türk vatandaşının yaşadığını ancak birçoğunun Çin’deki yeni yıl tatili nedeniyle ülke dışında olduğunu açıkladı. Önen, “Türk vatandaşlarının hiçbir şekilde bu virüsten etkilenmediğini, herhangi bir vaka olmadığını paylaşabilirim” dedi.
Uzmanlar ne kadar endişeli?
Doktor Golding, “Şu an, daha fazla bilgi sahibi olana kadar, ne kadar endişelenmemiz gerektiğini söylemek zor” diyor. “Kaynağını öğrenene kadar, bizde huzursuzluk yaratacak.”
Profesör Ball, “İnsanlara ilk kez bulaşan herhangi bir virüs bizde endişe yaratmalı, çünkü bu virüsün ilk engeli aştığı anlamına geliyor” diyor: “Bir insan hücresine bulaştığında ve çoğalmaya başladığında, daha kolay yaygınlaşacak ve daha tehlikeli bir hale gelecek mutasyona uğrayabilir.””Virüse bu fırsatı vermek istemezsiniz.”
Kaynak: BBC Türkçe
