ABD’nin İran’a yönelik iki aşamalı yeni yaptırımlarını ilan etmesinin ardından, Başkan Donald Trump, twitter hesabından “İran’la iş yapan ABD’yle yapamayacak” mesajını verdi. ABD’nin yaptırım kararı öncesi İran ekonomisinde başlayan kriz ise derinleşerek devam ediyor. Hükümetin ekonomi politikalarına karşı halk sokaklarda.
İran ile yakın ilişkiler içerisinde olan Türkiye, Rusya, Çin ve Hindistan şu an itibari ile yaptırımlara karşı çıksa da Kasım ayında yaptırımların derinleşmesi ile nasıl bir tutum izleyecekleri muğlak görülüyor. İran ile ticari ilişkileri güçlü olan Fransa, İtalya, İngiltere ve Almanya başta olmak üzere batılı ülkelerin izleyeceği tutum da merak konusu.
İran’a yönelik yaptırımlar, yaptırımların Ortadoğu’ya yansımasını ve ülkede nasıl karşılık bulacağını IRAK Televizyonları Türkiye Müdürü ve Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM) Danışma Kurulu üyesi Cevat Gök değerlendirdi. Trump’ın herkesle problemli olduğunu savunan Gök, ancak en sert problemlerinin İran ile olduğunu dile getirdi. Gök, İran’a yönelik yaptırımlar konusunda Suudi Arabistan ve İsrail’in baskılarının Trump’ı etkilediği görüşünde.
‘Ambargo İran’ı şu aşamada zorluyor’
İran’ın çok ciddi bir ekonomik kriz ile karşı karşıya olduğunu belirten Gök, İran riyalinin üst üste devalüasyonlarla karşı karşıya kaldığını ve “Bu yüzden de İran’da ciddi ayaklanmalar, protestolar oluyor. Açıkçası İran zor bir dönemden geçiyor. AB’nin destek olması İran’ı biraz daha rahatlatıyor. Genel itibari ile ABD ambargosu İran’ı şu aşamada zorluyor” diye konuştu.
‘İran’ın seçeneği kalmıyor’
İran’ın “40 yıldır ambargoya maruz kalmışız, bundan sonra da dayanacak gücümüz var” yönündeki yaklaşımına değinen Gök, “İran daha önceki ambargolar dolayısıyla tedbir almıştı ama halkın ‘artık şu baskılardan kurtulalım, bir açılım yapalım, ilişkileri düzeltelim, bu ekonomik darboğazdan kurtulalım’ şeklinde bir beklentisi var. Halk İran ile ABD’nin masaya oturmasını ve sorunun çözülmesini istiyor. Ama yönetim ısrar ediyor. Eğer AB ve özellikle Türkiye bu ambargoya katılırsa İran’ın pek bir seçeneği kalmıyor. AB bu ambargoya katılmazsa İran’ın önü açık” ifadesinde bulundu.
‘Türkiye’nin tavrını AB belirleyecek’
Türkiye’nin netleşmesi AB’nin tavrına bağlı olacağını dile getiren Gök, “Kasım ayına kadar geçici bir dönem yaşayacak. Türkiye’deki şirketlerin İran pazarını bırakma gibi bir niyeti pek yok. Zaten Türkiye’de darboğazda. Devlet olarak ambargolara katılabilir ama özel şirketler Türkiye izin verdikçe ticarete devam edecektir. Çünkü müthiş bir ticaret ilişkisi var. Her şeye rağmen Türkiye AB’nin tutumuna göre tavrını devam ettirecektir. Tek başına ‘ben ambargoyu devam ettireceğim’ derse bu siyasal olarak da Türkiye’yi yalnızlığa itecektir. AB kararları ile hareket edecektir” dedi.
‘Ya İran ya AB geri adım atacak’
AB ülkelerinin orta yol çizmeye çalıştığını, İran’ın tekrar nükleer çalışmalarına dönmemesi için anlaşmaya devam ettiğini anlatan Gök, şöyle konuştu: “AB içerisinde İran ile çok ciddi ticareti olan Fransa ve Almanya var. Kasım ayına kadar ambargoya katılmazlar, Kasım ayında eğer ABD ‘ben Avrupa’yı da ciddi anlamda bu ambargoya davet ediyorum. Yoksa bunlara da bazı yaptırımlar uygularım’ derse AB de geri adım atacaktır. Ya İran görüşmeler ekseninde olumlu bir adım atacak ya da AB geri adım atacak. AB geri adım atarsa ve ambargoya katılırsa ciddi anlamda İran sıkıntıya düşecektir.”
‘Başka pazarlar bulacaktır’
Rusya ile Çin’in ilk başlarda ambargoya katılmayacağını hatırlatan Gök, “ABD’ye petrol sevkiyatı durduğunda İtalya İran’dan petrol alıp ABD’ye satıyordu. Eğer AB ülkeleri de bu ambargoya katılırsa durum değişir. İran, Çin ve Rusya’ya yönelip orda pazar bulmaya çalışacak” dedi.
‘Askeri destek azaltıldı’
ABD ve İran arasındaki krizin Ortadoğu’ya da yansımalarının olduğunu vurgulayan Gök, “İran’ın Ortadoğu’da olan askeri birliklerine maddi desteği bayağı azalmış, kısıldı. Lübnan’a, Hizbullah’a, Irak’a hem de diğer ülkelerdeki kendi direniş çizgisine yaptığı desteklerde ciddi azalmalar olduğu ve bir tasarruf yapma yönüne gitti. İkinci olarak ‘direniş’ hala güçlü bir şekilde devam ediyor. Suriye’ye ve Hizbullah’a yaptığı maddi yardımlar ciddi oranda azaldı. Bu oradakileri zora soktu diyebiliriz. Ama İran hala Ortadoğu’daki güçlerine ciddi anlamda destek olmaya devam ediyor. Suriye’den sırf maddi kaygılardan dolayı çekileceğini sanmıyorum. Ancak Suriye devleti ‘çekilin’ derse İran askerlerini çekecektir” diye ifade etti.
‘Mevcut hükümet boyun eğer’
Türkiye’nin konumuna da değinen Gök, şöyle dedi: “ABD ve Türkiye’nin görüşmeleri bu yönlü. Türkiye’de mevcut hükümetin kısmen buna boyun eğeceğini düşünüyorum açıkçası. Sıkıntılı bir dönemden geçiyor Türkiye. İran yine ambargoya alışmış ama Türkiye bir ambargoyu kaldıracak güçte değil. Anında döviz fırlıyor. Türkiye’nin aracılığı bir yere kadardır.”
‘Protestolar devam edecek’
İran’da halkın protestolarının devam edeceğini düşünen Gök, sözlerini şöyle tamamladı: “Barışçıl gösteriler devam eder. Her gün sokağa çıkmaz. Ekonominin düzeltilmesini ister ama bunun rejim değişikliğine kadar gideceğini düşünmüyorum.” (MA)
