İnsan Hakları Derneği (İHD), devletin 19 Aralık 2000 yılında 20 hapishanede bulunan tutsaklara yönelik eş zamanlı gerçekleştirdiği katliamın yıl dönümü dolayısıyla Ümraniye’de bulunan Ümraniye T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu önünde basın açıklaması gerçekleştirdi. Basın açıklamasına Tutsaklarla Dayanışma İnisiyatifi (TDİ), İHD İstanbul Şube Başkanı Gülseren Yoleri ve Dayanışma Ağı Derneği’nin yanı sıra birçok hak savunucusu katıldı. Basın metnini kitle adına Gülseren Yoleri okudu.
Türkiye’de 19 Aralık 2000 tarihinde ağır tecrit koşullarının dayatıldığı F Tipi Hapishanelerinde protesto etmek amacıyla açlık grevinde olan tutsaklara yönelik gerçekleştirilen katliama işaret eden Yoleri, 20 hapishaneye eş zamanlı gerçekleştirilen operasyonda 30 tutsak ve 2’de asker olmak üzere toplam da 32 kişinin yaşamını kaybettiğini belirtti. 300’e yakın tutsağın ise ağır yaralandığına dikkat çeken Yoleri, katliamı protesto etmek isteyen yurttaşlardan 2 bin 145 kişinin gözaltına alındığını ve 58 kişinin ise tutuklandığı söyledi. Yoleri, “Katliamdan sağ kurtulan mahpuslar ağır işkence ve tecrit uygulamalarına maruz bırakıldı ve mahpuslar hakkında birçok dava açıldı. Kimyasal gazların kullanıldığı ve dehşetin yaşatıldığı bu operasyonun emrini veren sorumlular ve operasyon sırasında görevli fail kamu görevlileri hakkında açılan davalar ise engellendi. Kullanılan kimyasal gazın niteliğinin araştırılması talepleri ise sonuçsuz kaldı. İnsan yaşamını korumak zorunda olan devlet, bu yükümlülüğünü yerine getirmediği gibi bizzat sorumlusu olmuştur. Aradan geçen 24 yıllık süreçte tecrit sistemi daha da ağırlaştırıldığı gibi tüm hapishanelerde hak ihlalleri artarak devam etmektedir” dedi.
Toplumu hapsetme sisteminde yeni tip hapishaneler ile tecrit sisteminin giderek ağırlaştığına değinen Yoleri, F Tipi Hapishanelerinin yanı sıra özellikle yeni açılan Yüksek Güvenlikli, S ve Y Tipi Hapishaneleri ile yeni bir sistem uygulanmaya ve buralarda tutulan tutsakların çok ağır izolasyon yöntemlerine maruz bırakıldığını vurguladı. Yoleri, “Özellikle Yüksek Güvenlikli Tip Hapishanelerde ister tutuklu ister hükümlü olsun tüm mahpuslar ağırlaştırılmış mahpus statüsündeki mahpuslara uygulanan infaz sisteminde tutulmaktadırlar. Çoğunluğu tek kişilik yerlerde tutulan mahpuslar, günde yalnızca 1 saat ile 1,5 saat arasında başka bir ünitede olan havalandırmaya çıkarılmakta, günün geri kalan 23 saatini tek başına hiç kimse ile konuşmadan, temas etmeden ve kimseyi görmeden geçirmektedir. Burada tutulan mahpuslara kitap, televizyon ve gazetelere erişim konusunda kısıtlamalar getirilmekte ve mahpuslar mutlak bir tecride tabi tutulmaktadırlar. Hapishaneler, birçok sorunun sürekli hale geldiği ve mahpus yaşamını tehdit eden uygulamalar ile birer ‘insan hakları ihlal merkezlerine’ dönüşmüştür. Türkiye’deki en eski ve en büyük insan hakları örgütü olan İHD’nin ‘tek ve belirli amacı, insan hak ve özgürlükleri’ konusunda çalışmalar yapmaktır” şeklinde konuştu.
11 ayda 709 tutsak yaşamını yitirdi!
Hapishanelerde tutsakların çıplak arama, yaşam hakların engellenmesi, zorunlu sevk, tedavi hakkı gibi birçok hak ihlalleriyle karşı karşıya kaldıklarını dile getiren Yoleri, hapishanelerde tutulan tutsakların haklarına saygı gösterilmesi ve haklarını kullanırken ayrımcı bir politika ile karşılaşmamasının devletin sorumluluğunda olduğunu ifade etti. Yoleri, “Türkiye hapishanelerinde 1 Aralık tarihi itibari ile 406 açık ve kapalı hapishanelerde 378.657 tutuklu ve hükümlü bulunmaktadır. Ayrıca 0-6 yaş arası 759 çocuk anneleriyle birlikte hapishanelerde tutulmaktadır. Türkiye hapishanelerinde Nisan 2022 yılında yapmış olduğumuz tespitlerimize göre, 651’i ağır olmak üzere 1517 hasta mahpus bulunmaktadır. Bu sayının çok daha fazla olduğunu biliyoruz, ancak; Adalet Bakanlığı bu konuda da ilgili verileri kamuoyu ile paylaşmamaktadır. Mahpusların özgürlüklerini engelleyen İdare ve Gözlem Kurulu kararlarıyla mahpusların denetimli serbestlik ve koşullu salıverilme hakları engellenmektedir. Van Milletvekili Gülistan Kaçmaz Sayyiğit’e 05 Aralık tarihinde Adalet Bakanlığı tarafından verilen bilgiye göre 28 Ekim tarihi itibari ile 2024 yılı ilk 11 ayında hapishanelerde 709 mahpus yaşamını yitirmiştir. Bu sayı bile tek başına hapishanelerde yaşam hakkına yönelik ihlallerin geldiği noktayı göstermesi açısından önemlidir” sözlerine yer verdi.
Açıklamanın ardında ise 19 Aralık Katliamı’nın yıldönümü dolayısıyla talep ve önerilere dair şu maddelere yer verildi:
*“Katliamın yaşanmasında sorumluluğu olan tüm faillerin yargılanması ve adaletin sağlanması
*Ağır tecrit ve izolasyon uygulamalarına son verilerek F Tipi, Yüksek Güvenlikli, S Tipi ve Y Tipi Hapishanelerin kapatılması,
*Mahpusların tahliyelerini engelleyen İdare ve Gözlem Kurullarının kaldırılması,
* İşkence ve kötü muamelelere son verilmesini, sorumlu olanlar hakkında etkin soruşturmalar açılması,
* Mahpusların adil yargılanma, sağlık hizmetlerine erişim, yeterli beslenme, hijyen koşullarına, kültürel ve sosyal haklara, avukatları ve aileleriyle görüşebilme haklarına erişiminin ayrımsız bir şekilde sağlanması,
*Yaşam hakkının korunmasını, ölümlerin önlenmesi
*Hapishanede yaşamını devam ettiremeyecek ağır hasta, engelli ve ileri yaşta olan mahpusların tahliyelerinin sağlanmasını talep ediyoruz.”
Açıklama “İnsan haklarıyla insandır”, “Tecrit öldürür dayanışma yaşatır” sloganlarıyla son buldu.
