ODTÜ’den Prof. Dr. Ebru Voyvoda ile Bilkent Üniversitesi’nden Prof. Dr. Erinç Yeldan, koronovirüs salgını sonrası Türkiye ekonomisi ile ilgili bir rapor hazırladı. Buna göre, salgının gayri safi yurt içi hasılada (GSYH) yüzde 26,7, toplam istihdamda ise yüzde 22,8’lik kayba neden olacağını ortaya konuldu. İşsizlik oranı yüzde 14’ten yüzde 33’e İşsiz sayısı ise 4,7 milyon kişiden 11,7 milyona çıkacak.
Sözcü’de yer alan habere göre, tüm bu gelişmelerin sonunda hane halkı harcanabilir gelirleri 2019’a görece yüzde 46’ya düşecek. Rapora göre, bu büyük çöküşün gelir eşitsizliklerini daha da derinleştirmemesi için halka dağıtılacak doğrudan bir gelir desteğinin faydası, maliyetinden çok daha fazla olur.
Prof. Voyvoda ve Prof. Yeldan, Kovid-19 virüsünün yol açtığı krizin, Türkiye ekonomisinin makroekonomik dengelerinin zayıf olduğu ve özellikle kamu kesiminde bütçe açığının yüksek ve sabit sermaye yatırım performansının gerilemekte olduğu bir konjonktürde yaşandığını vurguluyor.
Çözüm olarak gelir desteği
Raporda, Türkiye’nin krize karşı politika önlemlerinin etkinliğini de kısıtlayan bu zayıflıklarla uygulanabilecek alternatif bir politika paketi tasarlanıyor. Bu paketin önceliği hane halkları emek gelirlerinin desteklenmesi. Bu çerçevede önerilen ’emek gelir desteği’ paketinde, ücretliler ortalama ücretin yüzde 50’si kadar bir ödeme ile destekleniyor, küçük ve orta boy şirketler ve kendi hesabına çalışan kesime destek veriliyor ve kamu tüketim harcamaları yüzde 20 düzeyinde artırılıyor.
Model sonuçları emek gelir desteği paketinin mali yükünün 2019 sabit fiyatlarıyla 123,5 milyar TL düzeyinde olacağını ve 2019 milli gelirinin yüzde 2,9’una ulaşacağını gösteriyor.
Rapora göre, böyle bir paketin uygulanması ile, hane halkları kullanılabilir ücret geliri kayıplarının yüzde 85’i telafi ediliyor ve yurt içi GSYH Kovid-19 salgınının yaratması muhtemel düzeye görece yüzde 60’lık bir kazanım sağlıyor. Bunun da ötesinde bu model bütçe açığını yarı yarıya azaltıyor. Model sonuçları, böyle bir programın özellikle ara ve yatırım malları üreten sektörlerde canlanma yaratacağını gösteriyor.
Voyvoda ve Yeldan, salgının derinleştireceği gelir eşitsizliğine karşı emek gelir desteğine öncelik verilmesi gerektiğini belirtiyor.
Raporda, emek gelir desteğinin neden gerekli olduğu şu ifadelerle ortaya konuyor: “Toplumun sağlığı nedeniyle faaliyeti durdurulan ve gelirini kaybeden insanlara bizzat öncelikle toplumun destek olması gerekir. İkinci olarak, bu yönde bir gelir desteği ekonomik daralmayı azaltır; dolayısıyla, odaklanmış emek gelir desteği programı sadece destek olunan kişilere değil, çarpan etkisi ile tüm topluma olumlu katkıda bulunur.”
