Emek Çalışmaları Topluluğu’nun (ETÇ) yayımladığı “2023 İşçi Sınıfı Eylemleri Raporu”nda, 2023 yılında basına yansıyan bin 654 tekil işçi ve memur eylemi tespit edildiğini; Türkiye işçi sınıfının 2023’te her gün ortalama 4,5 eylem gerçekleştirdiği belirtildi. 2022 yılında yaşanan yükselişin büyük oranda korunduğu, özellikle fiili grevlerde yaşanan artışın devam ettiği kaydedildi.
Raporda, 2023 yılında yüksek enflasyon ve zamlarla birlikte işçi ve memurların ücretlerinin erimesiyle özellikle sendikalı işyerlerinde toplu sözleşmeli olarak çalışan işçilerin, sözleşme koşullarının yenilenmesi ve ek protokol imzalanması talebiyle eylemler ortaya koyduğu belirtildi.
“Özellikle sendikasız işçilerin fiili grev dalgasına şahit olduğumuz 2022 yılından farklı olarak, 2023 yılında sendikalı işçilerin TİS talepleri çerçevesinde yaptıkları eylemler ön plana çıkmıştır. Bu bağlamda metal işçilerinin MESS eylemleri, belediye işçilerinin ek protokol eylemleri, kamu çalışanlarının TİS eylemleri bu yılın öne çıkan eylemlerini oluşturmaktadır” denildi.
Özellikle 6 Şubat depremlerinden sonra 2023 Şubat ayında önceki yıllara göre işçi eylemleri sayısında bir azalma olduğu belirtilen raporda, deprem sonrasındaki süreçte ise Mayıs ayındaki genel seçimlerin ülke gündemine damgasını vurduğu, yine de seçimlerin işçi eylemlerine olumlu veya olumsuz doğrudan bir etkisinin olmadığı kaydedildi. Fakat seçimlerden sonra, yaz aylarında enflasyonun da ücretler üzerindeki belirgin olumsuz etkisi sebebiyle işçilerin ücret artışı talepleriyle daha fazla eylem yaptığını gözlemlediklerini aktaran ETÇ, “Bu eylem hareketliliği sonucunda Temmuz 2023’te asgari ücret zammı gerçekleşmiştir. Özellikle belediye işçileri ve kamuda çalışan sağlık işçileri ülke çapında eylemler örgütlemişlerdir” dedi.
Raporda şunlar kaydedildi:
“2023 yılında basına yansıyan 1.654 tekil işçi ve memur eylemi tespit edilmiştir. Bir diğer deyişle, Türkiye işçi sınıfı 2023’te her gün ortalama 4,5 eylem gerçekleştirmiştir. Tekil eylem sayısı 2022’de 1556 ve günlük ortalama 4,3 idi. Aynı mesele için art arda yapılan tekil eylemleri, örneğin bir işyerinde belli bir sorunla alakalı art arda yapılan eylemleri, tek bir vaka altında topladığımızda 1.654 tekil eylem 809 eylem vakası altında toplanmaktadır. Bunlar içinde işyeri temelli, genel ve dayanışma eylemi vakaları yer almaktadır. İşyeri temelli eylem vaka sayısı 562, genel eylem vaka sayısı 225, dayanışma eylemi vaka sayısı ise 22’dir. 2022’den 2023’e genel eylem vakası sayısı 275’ten 225 düşmüş, işyeri temelli eylem vakası sayısı ise 600’den 562’ye düşmüştür.”
2023’teki işyeri temelli eylem sayısının, 2022’den sonra en yüksek ikinci seviyede olduğu aktarılan raporda, “Kısaca hatırlamak gerekirse, 2015 yılında 628 olan işyeri temelli eylem vakası sayısı, bir otoriterleşme sürecinin hüküm sürdüğü 2016-2019 yıllarında 420-438 bandına düşmüş, 2020’de de hükümetin salgında patronları kollayan uygulamaları ile 389’a kadar inmişti. Bu sayı 2021’de 468’e, 2022’de ise 600’e yükseldi. 2021’de işyeri temelli eylemlere katılan sayısı 83 bine çıkmıştı ve bu sayı 2016’dan bu yana ulaşılan en yüksek sayıydı. 2022’de bu sayı 155 bine çıkarak Metal Fırtına’nın damgasını vurduğu 2015’i bile geride bırakmıştı” denildi.
2023’e TİS’le ilişkili eylemlerin damga vurduğunu söyleyen raporda 2023’teki eylem biçimlerine bakıldığında ise 2022’de yüzde 30 olan fiili grev oranının yüzde 32’ye çıktığı aktarıldı; “Bu hafif yükselişin sebebi, farklı sektörlerden işçilerin ve memurların TİS talepleri için sıklıkla fiili greve çıkmış olmasıdır. Özellikle metal işçilerinin MESS döneminde 3 ay boyunca düzenli olarak fiili grev yapmış olması bu oranı yukarıya çekmiştir” ifadelerine yer verildi.
Raporda son olarak şunlar kaydedildi: “Sonuç olarak, 2023 yılının verilerine baktığımızda, 2022 yılında yaşanan yükselişin büyük oranda korunduğunu, özellikle fiili grevlerde yaşanan artışın devam ettiğini söylemek mümkündü.”
562 işyeri temelli eylem vakasında dikkat çekenler
99 bin -İşyeri temelli eylem vakalarına katılan yaklaşık işçi sayısı
%47 özel kadrolu/düzenli- İşyeri temelli vakaların %47’si özel sektörde kadrolu/düzenli çalışanlar (taşeron ya da düzensiz işçi olmayan özel sektör çalışanları) tarafından gerçekleştirilmiştir. Vakaların %19’u memurlar, %15’i ise kamu taşeronu ve belediye şirketlerinde çalışan işçiler tarafından gerçekleştirilmiştir.
%54 basın açıklaması- İşyeri temelli eylem vakalarının %54’ünde basın açıklaması yapılmıştır. Vakaların %32’unda fiili grev, %13’ünde işyerinde basit eylem ve %10’unda kalıcı direniş gerçekleştirilmiştir.
%40 TİS– İşyeri temelli eylem vakalarının %40’sı toplu sözleşme talepleri ile ilgili yapılmıştır. Vakaların %15’inde işten atma ve %15’inde ek protokol ve yaklaşık %12’sinde ise sendikalaşma nedenleri rol oynamıştır.
8 gün- 562 işyeri temelli eylem vakasının ortalama eylem süresi 8 gündür. Öte yandan vakaların 340’ı (%60’ı) bir gün içerisinde gerçekleşip sonlanan eylemlerdir.
%35 üretim durdu veya aksadı-İşyeri temelli eylem vakalarının %35’inde üretimi durduran ya da yavaşlatan bir eylem gerçekleşmiştir. 2022 yılında da bu oran aynıydı.
102.705 bin –1 Mayıs miting ve eylemleri dahil olmak üzere genel eylem vakalarına katılan yaklaşık işçi sayısı
%40 1 Mayıs –Genel eylem vakalarında birinci sırada gelen eylem nedeni %40 ile 1 Mayıs’tır. Bunun ardından %14 ile düşük ücret, %8 ile işçi sağlığı ve iş güvenliği gelir.
%71 hak geliştirme- İşyeri temelli eylem vakalarının %71’si hak geliştirme niteliğine sahiptir. Kalanı ise hak savunma niteliğindedir. 2021’de hak geliştirme oranı %65 iken 2022’de bu oran %72’ye çıkmıştı. 2023’te de bir önceki seneye benzer bir durum gözlenmiştir.
2.485 işçi hakkını aradığı için işten atıldı- Basına yansıyan bir protesto eylemi gerçekleştirilen işyeri mücadelelerinde, hakkını aradığı için en az 2.485 işçinin işten atıldığı tespit edilmiştir. Bunlardan 1.250’si sendikalaşma nedeniyle işten atılmıştır.
%16 METAL – İşyeri temelli eylem vakalarının %16’sı metal işkolunda gerçekleşmiştir. 15’i genel işler işkolunda ve %7’si de sağlık ve sosyal hizmet işkolunda gerçekleşmiştir.
%61 İşçi Sendikası-İşyeri temelli eylem vakalarının %61’i bir işçi sendikası, %18’i bir memur sendikası tarafından yapılırken, eylemlerin %19’u herhangi bir kurumun dahiliyeti olmadan sadece işçiler tarafından gerçekleşmiştir.
Genel İş Sendikası- En çok eylem vakası örgütleyen sendikalara baktığımızda birinci sırada 52 vakayla DİSK’e bağlı Genel-İş sendikası, ikinci sırada 46 vakayla Birleşik Metal, üçüncü sırada ise 34 vakayla KESK’e bağlı SES gelmektedir.
225 Genel eylem vakasında dikkat çekenler
%67 basın açıklaması-Genel eylem vakalarında birinci sırada gelen eylem türü basın açıklamasıdır. Onu %19 ile miting, %9 ile işyerinde basit eylem takip eder.
%35 DİSK- Genel eylem vakalarının %35’ini DİSK’e bağlı sendikalar örgütlemiştir. Onu %28 ile KESK, %15 ile Türk-İş takip eder.
