Kadınlar Günü ya da Emekçi Kadınlar Günü, uluslararası bir dayanışma günü, proleter kadınların gücünü ve örgütlülüğünü gözden geçirme günüdür.
Ancak bu sadece kadınlara özel bir gün değildir. 8 Mart işçiler ve köylüler için, tüm Rus işçiler için ve tüm dünyanın işçileri için tarihi ve unutulmaz bir gündür. 1917’de bu gün büyük Şubat Devrimi patlak vermişti. Bu devrimi başlatan Petersburg’un emekçi kadınlarıdır; Çar’a ve etrafındakilere muhalefet bayrağını yükseltmeye ilk karar veren onlardır. İşte bu yüzden işçi kadınların günü bizim için çifte bir kutlamadır.
Fakat, eğer bugün tüm proletarya için genel bir bayram ise neden ‘Kadınlar Günü’ diyoruz? Her şey bir yana, neden işçi ve köylü kadınlara yönelik özel kutlamalar ve toplantılar yapıyoruz? Bu işçi sınıfının birliğini ve dayanışmasını tehlikeye atmak olmaz mı? Bu soruları yanıtlamak için geriye dönüp Kadınlar Günü’nün nasıl ortaya çıktığına ve ne amaçla örgütlendiğine bakmak gerek.
Kadınlar günü nasıl ve neden örgütlendi?
Çok uzak değil, sadece on yıl önce, kadınların eşitliği sorunu ve kadınların erkeklerin yanı sıra hükümette yer alıp alamayacağı sorunu ateşli bir tartışmaydı. Bütün kapitalist ülkelerde işçi sınıfı, emekçi kadınların hakları için mücadele ediyordu: Burjuvazi bu hakları kabul etmek istemiyordu. İşçi sınıfının parlamentodaki oyunu güçlendirmek burjuvazinin işine gelmiyordu ve her ülkede emekçi kadınlara bu hakkı verecek yasaların geçmesini engellediler.
Kuzey Amerika’daki sosyalistler oy hakkı talebinde özel bir kararlılıkla ısrarcı oldular. 28 Şubat 1909’da, ABD’li kadın sosyalistler, tüm ülkede emekçi kadınlar için siyasal haklar talep ettikleri çok büyük gösteriler ve toplantılar organize ettiler. Bu ilk “Kadınlar Günü” idi. Yani kadınlara özgü bir gün organize etme girişimi Amerikalı emekçi kadınlarındır.
1910’da, İkinci Uluslararası Emekçi Kadınlar Konferansı’nda Clara Zetkin, bir Uluslararası Emekçi Kadınlar Günü örgütleme tartışmasını gündeme getirdi. Konferans her yıl, her ülkede, aynı gün “Kadınlara oy hakkı sosyalizm mücadelesinde gücümüzü birleştirecek!” sloganı altında bir “Kadınlar Günü” kutlanmasına karar verdi.
O yıllarda, parlamentoyu daha demokratikleştirme, yani seçme ve seçilme hakkının kadınları kapsayacak şekilde genişletilmesi sorunu hayati bir meseleydi. Birinci Dünya Savaşından önce bile, Rusya dışındaki bütün burjuva ülkelerde işçilerin oy hakkı vardı.**
Bu haklardan yoksun olan sadece kadınlar ve akıl hastaları kalmıştı. Gelin görün ki kapitalizmin acımasız gerçekliği kadınların ülke ekonomisine katılımını gerektirdi. Her yıl fabrikalarda ve atölyelerde ya da hizmetçi ve hademe olarak çalışmak zorunda kalan kadınların sayısında bir artış yaşanıyordu. Kadınlar, erkeklerle birlikte çalışıyor ve ülkenin zenginliği onların elinde hayat buluyordu. Ancak kadınlar hala oy hakkından yoksundu.
Ancak geçtiğimiz yıllarda savaştan önce fiyatlardaki artışlar en barışçıl ev kadınını bile siyasi meselelerle ilgilenmek ve burjuvazinin yağmacı ekonomisine karşı yüksek sesle karşı çıkmak zorunda bıraktı. Avusturya’da, İngiltere’de, Fransa ve Almanya’da farklı zamanlarda patlayan “ev kadınları ayaklanmaları” giderek sıklaşmaya başladı.
Emekçi kadınlar pazar tezgahlarını kırıp dökmenin ya da garibim tüccarları tehdit etmenin yeterli olmadığını anladılar. Gördüler ki bu türden eylemler hayat pahalılığını aşağıya çekmez; hükümetin politikasını değiştirmek zorundasınız. Bunu başarmak için de işçi sınıfı oy hakkının genişletilmesi gerektiğini görmek zorunda.
Emekçi kadınlar için oy hakkı elde etme mücadelesinin bir biçimi olarak her ülkede bir “Kadınlar Günü”nün olmasına karar verildi. Bu gün, ortak hedefler için mücadelede uluslararası bir dayanışma günü, emekçi kadınların sosyalizm bayrağı altında örgütlü gücünü görmenin günü olacaktı.
İlk uluslararası kadınlar günü
İkinci Uluslararası Sosyalist Kadınlar Kongresi’nde alınan karar kağıt üzerinde kalmadı. İlk Uluslararası Kadınlar Günü’nün 19 Mart 1911’de yapılmasına karar verildi.
Bu öylesine seçilmiş bir tarih değildi. Alman yoldaşlarımız bugünü Alman proletaryası için tarihi öneme sahip bir gün olduğu için seçtiler. 1848 devrim yılının 19 Mart günü, Prusya kralı silahlanmış halkın gücünü ilk kez tanımış, proleter bir ayaklanma tehdidi karşısında boyun eğmişti. Verdiği ama sonrasında asla tutmadığı sözler arasında, kadınların oy hakkının tanınması da vardı.
11 Ocak sonrası, Almanya ve Avusturya’da Kadınlar Günü için hazırlıklar yapıldı. Gösteri planlarının hem ağızdan ağza hem de basında duyulmasını sağladılar. Kadınlar Günü’nden önceki hafta iki gazete ortaya çıktı: Almanya’da Kadınlara Oy Hakkı, Avusturya’da Kadınlar Günü. “Kadınlar ve Parlamento”, “Emekçi Kadınlar ve Belediye Faaliyetleri”, “Ev Kadınının Politikayla Ne İşi Olur?” gibi hükümette ve toplumda kadınların eşitlik sorununu baştan sona analiz eden Kadınlar Günü’ne adanmış çeşitli yazılar yayınlandı. Tüm bu yazılar aynı şeyin altını çiziyordu: Parlamentonun daha demokratik olabilmesi için oy hakkının kadınlara da sağlanmasının mutlak suretle gerekli olduğu.
İlk Uluslararası Kadınlar Günü, 1911 yılında gerçekleşti. Emekçi Kadınlar Günü’nde Almanya ve Avusturya kaynayıp köpürüp coşan bir kadınlar deniziydi. Her yerde mitingler organize edilmişti, küçük kasabalarda ve hatta köylerde bile kadınlar salonları o kadar çok doldurmuşlardı ki kadınlar erkek işçilerden yerlerini kendilerine vermelerini istediler.
Bu kesinlikle emekçi kadının ilk militanlık gösterisiydi. Erkekler bir değişiklik yapıp çocuklarıyla birlikte evde kaldılar ve eşleri, köle ev kadınları toplantılara gitti. 30 bin kişinin yer aldığı en büyük sokak gösterilerinde polis göstericilerin pankartlarını kaldırmaya karar verdi: Kadın işçiler direndi. Ardından gelen itiş kakışta Parlamento’daki sosyalist temsilcilerin sayesinde kan dökülmesi engellendi.
1913’te Uluslararası Kadınlar Günü 8 Mart olarak değiştirildi. Bu gün, emekçi kadınların militanlık günü olarak kaldı.
Kadınlar günü gerekli mi?
Amerika ve Avrupa’da Kadınlar Günü şahane sonuçlar verdi. Gerçekten de tek bir burjuva hükümeti, işçilere karşı taviz vermeyi ya da kadınların taleplerine karşılık vermeyi aklından bile geçirmemişti. Çünkü o zaman burjuvazi henüz sosyalist bir devrimle tehdit edilmemişti daha.
Ancak Kadınlar Günü bir şeyi başardı. Her şeyden önemlisi, daha az politik proleter kız kardeşlerimiz arasında mükemmel bir ajitasyon yöntemi oluverdi. Kadınlar Günü’ne adanmış toplantılara, gösterilere, afişlere, broşürlere ve gazetelere dikkat kesilmeden edemediler. Politik olarak geri emekçi kadın bile kendi kendine “Bu bizim günümüz, emekçi kadınların bayramı” diye düşündü; toplantılara ve gösterilere koşturdu. Her Emekçi Kadınlar Günü’nün ardından daha çok kadın sosyalist partilere katıldı, sendikalar büyüdü. Örgütlenmeler ilerledi ve politik bilinç ilerledi.
Ancak Kadınlar Günü başka bir şeye daha hizmet etti; işçilerin uluslararası dayanışmasını güçlendirdi. Farklı ülkelerdeki partiler arasında konuşmacılar gitti geldi: Alman yoldaşlar İngiltere’ye gitti, İngiliz yoldaşlar Hollanda’ya gitti, mesela. İşçi sınıfının uluslararası kaynaşması güçlendi, sağlamlaştı, bu da demektir ki proletaryanın mücadele gücü bir bütün olarak büyüdü.
İşte emekçi kadınların militanlık gününün sonuçları bunlar. Emekçi kadınların militanlık günü, proleter kadınların bilinç ve örgütlenmesinin artmasını sağladı. Bu aynı zamanda, emekçi kadınların bu katkısının, işçi sınıfının daha iyi bir gelecek kavgasının başarısına temel bir katkı olduğu anlamına gelir.
Rusya’da Emekçi Kadınlar Günü
Rusya’da “Emekçi Kadınlar Günü” ilk kez 1913’te gerçekleşti. Bu, Çarlığın işçileri ve köylüleri sıkı sıkı mengeneye almasına tepki zamanıydı. Açık gösterilerle “Emekçi Kadınlar Günü” kutlamak düşünülemezdi bile. Ama örgütlü emekçi kadınlar, uluslararası günlerini kutlamayı bildiler. Hem işçi sınıfının legal gazetelerinde –Bolşevik Pravda ve Menşevik Looch– Uluslararası Kadınlar Günü hakkında yazılar yayınladılar: Emekçi kadın hareketinde yer alan portreler, Bebel ve Zetkin gibi yoldaşlardan mesajlar ve özel yazılar yayınladılar.
O kasvetli yıllarda toplantılar yasaklanmıştı. Fakat Petrograd’da, Kalaşaykovski Pazarı’nda Parti üyesi o kadınlar, ‘Kadın Sorunu’ üzerine halka açık bir forum örgütlediler. Giriş beş kopekti. Bu illegal bir toplantıydı ama salon tıka basa doluydu. Parti üyeleri konuştular. Ancak bu hayat dolu “kapalı” toplantı bitirilemedi, bu konuşmalarla alarma geçen polis araya girdi ve konuşmacıların birçoğunu tutukladı.
Çarlık baskısı altında yaşayan Rusya kadınlarının bir araya gelip bir şekilde eyleme geçerek Uluslararası Kadınlar Günü’nün hakkını vermesi, dünya işçileri için çok büyük önemdeydi. Bu, Rusya’nın uyanışa geçtiğinin, Çarlık hapishanelerinin ve idam sehpalarının işçilerin mücadele ve protesto ruhunu öldüremediğinin müjdecisiydi.
1914’te “Emekçi Kadınlar Günü” Rusya’da daha iyi örgütlendi. Her iki işçi gazetesi de kutlamaları kendine dert edinmişti. Yoldaşlarımız “Emekçi Kadınlar Günü” hazırlıklarına çok çaba sarf ettiler. Polis müdahalesi yüzünden gösteri düzenleyemediler. ‘Emekçi Kadınlar Günü’ planlamasında yer alanlar kendilerini Çarlık hapishanelerinde buldu ve birçoğu daha sonra kuzeyin soğuğuna gönderildi. Rusya’da “Emekçi kadınlar için oy hakkı” sloganı böylece kendi doğalında Çarlık otokrasisinin alaşağı edilmesi için açık bir çağrı haline gelmişti.
Emperyalist savaş boyunca emekçi kadınlar günü
Birinci Dünya Savaşı patlak verdi. Her ülkede işçi sınıfı savaşın kanına boyanmıştı. 1915 ve 1916’da “Emekçi Kadınlar Günü” yurtdışında zayıf geçti –Rus Bolşevik Parti’nin görüşlerini paylaşan sol kanattaki sosyalist kadınlar 8 Mart’ı emekçi kadınların savaş karşıtı bir gösterisine dönüştürmeye çalıştılar. Ne var ki Almanya’da ve diğer ülkelerde sosyalist partiye ihanet edenler, sosyalist kadınların toplantılar örgütlemesine izin vermeyeceklerdi; emekçi kadınların, burjuvaziye karşı uluslararası dayanışma güçlerini göstermek için düzenledikleri etkinliklere katılacak olan sosyalist kadınlara pasaport verilmedi, kadınların tarafsız ülkelere girişi engellendi.
1915’te Kadınlar Günü’nde uluslararası bir gösteri düzenleyebilen tek ülke Norveç’ti; Rusya’dan ve tarafsız ülkelerden temsilciler de katıldı. Dizginsiz Çarlık iktidarı ve silahlı makinesi yüzünden Rusya’da bir Kadınlar Günü örgütlemek düşünülemiyordu bile.
Ve muhteşem 1917 yılı geldi çattı. Açlık, soğuk ve savaş mahkemeleri, Rusyalı işçi ve köylü kadınların sabrını taşırmıştı. 1917 8 Martı’nda (23 Şubat), Emekçi Kadınlar Günü’nde, kimisi işçi kimisi asker eşi kadınlar “Çocuklarımız için ekmek” ve “Kocalarımız siperlerden geri dönsün” talepleriyle cesurca Petrograd sokaklarına çıktılar. Bu belirleyici bir andı, emekçi kadınların protestoları öylesine bir tehdit oluşturmuştu ki Çarın kolluk güçleri ayaklananlara karşı her zamanki önlemleri almaya cesaret edemediler, halkın öfkesinin kızgın denizinde şaşkın şaşkın bakakaldılar.
1917 Emekçi Kadınlar Günü tarihte unutulmaz bir ana dönüştü. Rus kadınları bu gün proleter devrimin meşalesini yükseltip dünyayı ateşe verdiler. Bu günden itibaren Şubat Devrimi başladı.
Kaynak: Kollontay’ın 1920 yılında kaleme aldığı broşürü Ekmek ve Gül için Fulya Alikoç marxists.org adresinden çevirmiştir.
