Danıştay 10. Dairesi, geçtiğimiz günlerde 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararını iptal ederek, Ayasofya’nın ibadete açılmasının önündeki engeli kaldırmıştı.
Kararın hemen ardından AKP lideri ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Ayasofya’nın Diyanet İşleri Başkanlığı’na devrini ve ibadete açılmasını öngören Cumhurbaşkanlığı Kararı’nı imzalamıştı. Karar, Resmi Gazete’de de yayımlanmıştı.
Danıştay kararının ardından Erdoğan, televizyonlardan yayımlanan konuşmasında Ayasofya’nın 24 Temmuz Cuma günü ibadete açılmasının planlandığını söylemişti.
Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş da “24 Temmuz Cuma günü cuma namazı kılarak Türkiye’deki diğer camilerimiz gibi Ayasofya da asli hüviyetine kavuşmuş olacaktır” dedi.
Ayasofya’nın Lozan Antlaşması’nın yıldönümünde ibadete açılmasının manidar olduğunu söyleyen tarihçi yazar Namık Kemal Dinç ise kararın siyasi olduğunu savundu.
Mezopotamya Ajansı’ndan Naci Kaya’ya konuşan Dinç, Ayasofya’nın 24 Temmuz’da ibadete açılacak olmasında Türkiye’nin batıya, “Artık eski Türkiye yok, yeni bir Türkiye var” mesajı verdiğini kaydetti.
“Türkiye, batıya ‘Biz Kemalist tarih anlayışından farklı, yepyeni bir tarih okuması yapıyoruz’ diyor. Kemalist tarih anlayışında muasır medeniyetler seviyesine çıkma gibi bir ideal vardı. Aslında bu ideallerden tümüyle uzaklaşıldığını, bunun bir kenara konulduğunu, batıya benzemek gibi derdinin olmadığını söylüyor. Bir anlamda da batıya eski fetihçi anlayışla yeni bir Türkiye inşa etmek istedikleri mesajı veriliyor.”
Namık Kemal Dinç, Ayasofya’ya ilişkin alınan kararın, “Hristiyan batı dünyasına olan bir tavır olarak da okunması” gerektiğini söyledi.
Biden: Ayasofya’nın müze statüsü korumalı
Öte yandan kararın uluslararası yankıları da sürüyor.
ABD’de Kasım ayında yapılacak başkanlık seçimlerinde Donald Trump’a karşı yarışacak olan Demokrat Parti’nin adayı Joe Biden’dan karara tepki geldi. Biden, Erdoğan’ı kararından geri adım atmaya da çağırdı.
Yazılı bir açıklama yapan Biden, Ayasofya’nın camiye dönüştürülmesi kararından derin üzüntü duyduğunu belirterek, “Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a kararından geri adım atması ve herkesin eşit şekilde erişimini sağlayarak bu kıymetli yapının şu anki müze statüsünü koruması çağrısında bulunuyorum” ifadelerini kullandı.
Biden açıklamasında, “Ayasofya mimari bir harika ve çok sayıda inançtan gelen insanlar için de kıymetli kutsal bir mabet. Ayasofya’nın 85 yıldır müze statüsünde olması, tüm dünyadan insanların 1985 yılından bu yana UNESCO Dünya Mirası olan bu yapıyı hayran kalarak ziyaret etmesi ve dua etmesine imkan vermiştir” diye ekledi.
Dünya Kiliseler Birliği: Dinler arası diyalog çabalarına zarar veriyor
350 kiliseyi çatısı altında bulunduran Dünya Kiliseler Birliği de Cumhurbaşkanı Erdoğan’a bir mektup yazarak Ayasofya kararından dolayı “acı ve dehşet” duyduklarını söyledi.
Birlik, bu kararın farklı inançtan mensup kişiler arasında diyalog kurma çabalarına zarar verdiğini belirtti.
Açıklamada, Ayasofya’nın camiye dönüştürülmesiyle “Türkiye’nin açık kalpliliğiyle ilgili olumlu işareti tersine çevirdiği ve bunu dışlama ile bölme sinyaline dönüştürdüğü” ifade edildi.
Bu kararın belirsizlik, kuşku ve güvensizlik ortamı yaratacağını vurgulayan Dünya Kiliseler Birliği, “Bu karar, farklı inançlara mensup kişileri diyalog ve işbirliği masası etrafında bir araya getirme çabalarımızın tamamına zarar vermiştir” denildi.
Birlik, bu kararın “başka yerlerde de kurulmuş mevcut statükoları tersine çevirmek ve farklı dini gruplar arasındaki bölünmeyi yeniden kışkırtmak isteyen başka grupları da cesaretlendirebileceğini” öne sürdü.
Papa’dan ilk açıklama
Katolik Kilisesi’nin ruhani lideri Papa Francis’den de Ayasofya’nın müzeden camiye dönüştürülmesine ilişkin açıklama geldi.
Söz konusu karardan dolayı “çok üzgün” olduğunu belirten Papa Francis, “İstanbul’u düşünüyorum. Ayasofya’yı düşünüyorum. Çok üzüntülüyüm” dedi.
Erdoğan: Bu, bizim iç meselemiz
Uluslararası toplumdan gelen çağrı ve tepkilere karşın Erdoğan, Ayasofya’nın ibadete açılmasıyla ilgili, “Bu, bizim iç meselemizdir” açıklamasında bulundu.
TRT Haber’in aktardığına göre Kriter dergisine konuşan Erdoğan, şu ifadeleri kullandı:
“Burası, Fatih Sultan Mehmet Han’ın İstanbul’u fethettiğinde ilk cuma namazını kıldığı ve fethin sembolü olarak camiye dönüştürdüğü bir mekândır. Bu yüzden toplum hafızamızdaki yeri vazgeçilmezdir.
“1934’te Ayasofya’nın müzeye dönüştürülmesi, milletimizin içini acıtan bir karardı. Ayasofya’nın tekrar asli hüviyetine kavuşturulması gerekiyordu. Danıştay, yapılan başvuru sonucu nihai kararı verdi.
Danıştay’ın kararını hukuk devleti adına, maşeri vicdanı rahatlatma adına müspet bir adım olarak görüyoruz. Dava sürecinde içerden ve yurtdışından çıkan çatlak seslerin ise hiçbir kıymeti harbiyesi yoktur.
“Ayasofya’nın statüsüyle ilgili nihai karar mercii başkaları değil Türk Milleti’dir. Bu, bizim iç meselemizdir. Diğer ülkelere de ancak alınan karara saygı göstermek düşer.” (Karınca)
